Natrium is belangrijk voor het regelen van de vochtbalans in het lichaam, het regelen van de bloeddruk en voor een goede werking van spier- en zenuwcellen. Zout is de belangrijkste bron van natrium in onze voeding (Voedingscentrum, 2018). Algemeen wordt aangenomen dat wanneer het gaat over de gezondheidseffecten van zout, het vrijwel altijd gaat over de effecten van natrium. Het komt zelden voor dat mensen te weinig zout binnenkrijgen. Te veel zout eten kan leiden tot een hoge bloeddruk en het verhoogt daarmee de kans op hart- en vaatziekten. De Gezondheidsraad adviseert daarom aan volwassen om maximaal 6 g zout per dag te eten. De meeste mensen krijgen veel meer binnen met een mediaan van 9,7 g per dag (Hendriksen et al., 2016).

 Verschillende maatregelen zijn mogelijk om de zoutinname te verminderen. Gedacht kan worden aan consumentenvoorlichting, bijvoorbeeld via de vermelding van logo’s met een gezond keurmerk op verpakkingen en aanpassingen aan voedselproducten door fabrikanten. Zo is er in 2014 een Akkoord Verbetering Productsamenstelling gesloten met als ambitie om de hoeveelheid suiker, zout en verzadigd vet in levensmiddelen te verminderen (www.akkoordverbeteringproductsamenstelling.nl, 2014). Tot nu toe zijn over een aantal producten afspraken gemaakt, waaronder vleeswaren, groenteconserven en zuivelproducten.

Effectiviteit

In de laatste jaren zijn verschillende reviews gepubliceerd naar de effectiviteit van interventies om het zoutgehalte in voeding te verlagen. Ze komen met vergelijkbare bevindingen. Zes typen interventies zijn bekend die het zoutgehalte in voedselproducten effectief kunnen terugdringen: voorlichting, informatie op verpakking van voeding, beperking van reclame van sommige voedselproducten, gerichte voedselinkoop zoals op scholen, prijsmaatregelen en het aanpassen van het zoutgehalte in voedselproducten (ook wel bekend als herformulering) (Barberio et al., 2017). Barberio en collega’s concluderen in hun review dat populatiebrede interventies vermoedelijk effectief zijn, met name die interventies die structureel zijn zoals in het geval van herformulering van voedselproducten en bij prijsmaatregelen (Barberio, 2017). Daarnaast leidt een combinatie van maatregelen tot een hogere effectiviteit, zeker als de maatregelen structureel van aard zijn (Barberio, 2017; Hyseni et al., 2017; Trieu et al., 2016; McLaren et al., 2016). De dagelijkse inname van zout kan volgens de onderzoekers dan afnemen met gemiddeld 1,15 g/dag (Barberio, 2017). Christoforou en collega’s concluderen in hun review dat nationale initiatieven in belangrijke mate regionale of lokale programma’s kunnen ondersteunen (Christoforou et al., 2016).

Kosteneffectiviteit

Sinds 2010 zijn er drie reviews gepubliceerd van economische evaluaties van interventies gericht op het reduceren van de inname van zout. In de review van Hope en collega’s werden 14 volledige economische evaluaties geïncludeerd (Hope et al., 2017). Alle studies lieten zien dat een interventie op populatieniveau kosteneffectief was; meer dan de helft van de studies (8) was zelfs kostenbesparend. De interventies betroffen het herformuleren van voedselproducten met minder zout in het product, belasting op producten met een hoog zoutgehalte, voorlichting aan consumenten via een campagne en voorlichting via etiketten op het voedselproduct. Vaak werden maatregelen in combinaties aangeboden. Verplichte herformulering van voedselproducten droeg het meeste bij aan gunstige resultaten. Ook Schorling en Wang vonden in een review van economische evaluaties dat prijsmaatregelen en het aanpassen van het zoutgehalte in voeding door fabrikanten gericht op de preventie van hoge bloeddruk en cardiovasculaire ziekten kostenbesparende interventies waren (Schorling et al., 2017; Wang & Labarthe, 2011).

Buiten deze reviews zijn nog vier individuele economische evaluaties gepubliceerd. Deze studies worden hier kort beschreven; details zijn daarnaast te vinden in de tabel onderaan de factsheet. Cobiac en collega’s vonden dat verplichte en vrijwillige zoutreductie in voedselproducten, gerealiseerd door de voedselindustrie, kostenbesparend waren voor de Australische samenleving (Cobiac et al., 2010). In de sensitiviteitsanalyse was de kans hierop 100%. Gerichte dieetadviezen bleken niet kosteneffectief met een incrementele kosteneffectiviteitsratio (ICER )> €68.000. Ook als dieetadvisering gericht was op hoogrisicogroepen zoals mensen met een hart- en vaatziekte, dan werd de interventie niet kosteneffectief. Barton en collega’s vonden eveneens dat wetgeving in de UK gericht op het verlagen van zout in voedselproducten met 3 gram per dag, uit te voeren door de voedselindustrie, kostenbesparend is vanwege de sterke afname in hart- en vaatziekten en sterfte hieraan (Barton et al., 2011). In deze studie werd geen probabilistische sensitiviteitsanalyse uitgevoerd vanwege het ontbreken van data. In de sensitiviteitsanalyse, waarin gevarieerd werd met de inputparameters, bleven de resultaten in alle gevallen kostenbesparend. In een andere studie uitgevoerd in de UK werden vier interventies onderzocht gericht op zoutreductie: een mediacampagne, etikettering met informatie over het zoutgehalte van een voedselproduct en vrijwillige of verplichte herformulering (Collins et al., 2014). Alle interventies bleken kostenbesparend; verplichte herformulering leidde tot de meest gunstige resultaten. In de sensitiviteitsanalyse bleven de resultaten vrijwel identiek, d.w.z. er was een kans van bijna 100% dat de interventies kostenbesparend waren. Tot slot hebben Nghiem en collega’s voor Nieuw-Zeeland maar liefst acht verschillende interventies gericht op zoutreductie onderzocht in een economische evaluatie (Nghiem et al., 2015). Het gaat om: 1. verplichte herformulering van alle voedselproducten door de voedselindustrie; 2. een combinatie van een mediacampagne, aangepaste etikettering en vrijwillige herformulering; 3. verplichte herformulering en 25% reductie van zout in brood, voorbewerkt vlees en sauzen; 4. een mediacampagne; 5. vrijwillige toepassing van etiketten met informatie over zout; 6. dieetadvisering; 7 invoering van belasting en 8. geleidelijke afname van zoutgehalte in voedselproducten tot een gewenst niveau. Alle interventies waren kostenbesparend met uitzondering van dieetadvisering: deze had een ICER van €22.509 per gewonnen QALY. In de sensitiviteitsanalyse bleven de interventies kostenbesparend m.u.v. de dieetadvisering. Ook werd duidelijk dat deze interventies met name gunstig zijn voor de Maori minderheidsgroep en daarmee sociaal-economische gezondheidsverschillen in de Nieuw-Zeelandse samenleving kunnen terugdringen.

Tabel: Samenvatting resultaten economische evaluaties

Auteur

Doelgroep

Interventie

Perspectief

Discontering1

ICER (€2017)

Cobiac

hele populatie

1. voeding met een lager zoutgehalte door industrie

 

2. dieetadvisering

gezondheidszorg

3%

1. kostenbesparend

 

2. > 68.000

Barton

hele populatie

voeding met een lager zoutgehalte door industrie

gezondheidszorg

3,5%

kostenbesparend

Collings

hele populatie

vier typen maatregelen

gezondheidszorg

3,5%

kostenbesparend

Nghiem

hele populatie

1. vijf typen maatregelen

 

2. dieetadvisering

gezondheidszorg

3%

1. kostenbesparend

 

2. 22.509/QALY

1 Het terugrekenen van kosten en effecten in de toekomst naar een basisjaar, QALY=Quality Adjusted Life Year, LYG=Life Year Gained

Referenties

Barberio AM, Sumar N, Trieu K, Lorenzetti DL, Tarasuk V, Webster J, Campbell NRC, McLaren L. Population-level interventions in government jurisdictions for dietary sodium reduction: a Cochrane Review. International journal of epidemiology, 2017;46:1551-405.

Barton P, Andronis L, Briggs A, McPherson K, Capewell S. Effectiveness and cost effectiveness of cardiovascular disease prevention in whole populations: modelling study. BMJ (Clinical research ed.), 2011;343:d4044.

Christoforou A, Trieu K, Land MA, Bolam B, Webster J. State-level and community-level salt reduction initiatives: a systematic review of global programmes and their impact. Journal of epidemiology and community health, 2016;70:1140-50.

Cobiac LJ, Vos T, Veerman JL. Cost-effectiveness of interventions to reduce dietary salt intake. Heart, 2010;96:1920-5.

Collins M, Mason H, O'Flaherty M, Guzman-Castillo M, Critchley J, Capewell S. An economic evaluation of salt reduction policies to reduce coronary heart disease in England: a policy modeling study. Value in health : the journal of the International Society for Pharmacoeconomics and Outcomes Research, 2014;17:517-24.

Hendriksen M, Eternad Z, van den Boogaard CHM, van der A D. Zout-, jodium- en kaliuminname 2015, 2016.

Hope SF, Webster J, Trieu K, Pillay A, Ieremia M, Bell C, Snowdon W, Neal B, Moodie M. A systematic review of economic evaluations of population-based sodium reduction interventions. PloS one, 2017;12:e0173600.

Hyseni L, Elliot-Green A, Lloyd-Williams F, Kypridemos C, O'Flaherty M, McGill R, Orton L, Bromley H, Cappuccio FP, Capewell S. Systematic review of dietary salt reduction policies: Evidence for an effectiveness hierarchy? PloS one, 2017;12:e0177535.

McLaren L, Sumar N, Barberio AM, Trieu K, Lorenzetti DL, Tarasuk V, Webster J, Campbell NR. Population-level interventions in government jurisdictions for dietary sodium reduction. The Cochrane database of systematic reviews, 2016;9:Cd010166.

Nghiem N, Blakely T, Cobiac LJ, Pearson AL, Wilson N. Health and economic impacts of eight different dietary salt reduction interventions. PloS one, 2015;10:e0123915.

Schorling E, Niebuhr D, Kroke A. Cost-effectiveness of salt reduction to prevent hypertension and CVD: a systematic review. Public health nutrition, 2017;20:1993-2003.

Trieu K, McLean R, Johnson C, Santos JA, Raj TS, Campbell NR, Webster J. The Science of Salt: A Regularly Updated Systematic Review of the Implementation of Salt Reduction Interventions (November 2015 to February 2016). Journal of clinical hypertension (Greenwich, Conn.), 2016;18:1194-204.

Voedingscentrum. Zout en natrium.  2018  [cited; Available from: https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/zout-en-natrium.aspx

Wang G, Labarthe D. The cost-effectiveness of interventions designed to reduce sodium intake. Journal of hypertension, 2011;29:1693-9.

www.akkoordverbeteringproductsamenstelling.nl. Akkoord Verbetering Productsamenstelling zout, verzadigd vet, suiker (calorieën).  2014  [cited; Available from: http://www.akkoordverbeteringproductsamenstelling.nl.